Ik leer vooral door met mijn handen te werken

Lize van Steeden foto Maurits van Hout

Eind jaren tachtig, toen de Horlogemakersvakschool in het Noord-Hollandse Hoorn nog bestond, haalde Lize van Steden er haar diploma. Later leerde ze ook nog goudsmeden, en sinds 2011 heeft ze haar eigen juwelierszaak.

“Theorie gaat me niet gemakkelijk af, al heb ik wel alles gehaald wat nodig is. Ik leer vooral door met mijn handen te werken. Eerst deed ik dat in grof metaal op de LTS in Den Helder, met vakken als bankwerken en lassen. Een mentor daar zag dat ik precies was en raadde me de horlogemakersopleiding aan. Dat had hij goed gezien. Ik vond het leuk, ik kon er mijn ei kwijt. We hadden bovendien een gezellige klas met ongeveer evenveel meisjes als jongens. Ik leerde er zelfs mijn latere man kennen.

Ook goudsmeden

Voor dit vak moet je geduld hebben en van priegelen houden. Je moet graag met je handen werken. Een exacte geest helpt, maar je leert het meest door te zien en te doen. Tijdens mijn eerste baan, bij een juwelier in Den Helder, stak ik heel veel op van een oudere uurwerkmaker. Daarnaast zag ik de interessante dingen die de goudsmid-collega deed. Dat wilde ik ook, dus nam ik één dag per week les bij een goudsmid in De Rijp. Lekker zelf zagen, solderen en repareren. Na een jaar of vijf stapte ik over naar het bedrijf van mijn schoonouders. Zij hadden op dat moment juwelierszaken in de dorpen Wieringerwerf en Den Oever.

Opknapbeurtje

In 2011 stopten ze met de zaak en nam ik het over. Er was een bestaande, trouwe klantenkring en in de buurt geen concurrentie. Mijn man is in 2008 na een auto-ongeluk afgekeurd. Sindsdien ontfermt hij zich over het huishouden en de kinderen, maar als voormalig uurwerkmaker en zoon van ondernemers blijft hij natuurlijk een goede sparring partner. Het pand was wél toe aan een opknapbeurtje. Dat hebben we toen gedaan, of eigenlijk is het helemaal verbouwd. Mijn werkplaats is niet al te groot. Het lukt net om alles een plek te geven.

Druk

Personeel is voor mij financieel onhaalbaar. Dus ik heb het behoorlijk druk met horloge- en klokkenreparaties. Mechanische uurwerken vind ik het leukst. Batterijen vervangen gebeurt tegenwoordig toch al minder, omdat veel mensen milieubewuster zijn en overgaan op solar uurwerken, automaten en kinetische horloges. Verder doe ik de verkoop, de boekhouding en eenvoudige sieraadreparaties. Dingen als oogjes aanzetten en kettinkjes solderen. Wat op dat gebied teveel tijd vergt besteed ik uit. Ik neem wel af en toe een paar weken vakantie hoor. Maar het klopt dat er op dit moment weinig tijd overblijft voor contact met vakgenoten. Misschien moeten we eens gaan denken over een reünie.”

‘Een exacte geest helpt, maar je leert het meest door te zien en te doen’

www.juwelierlizevansteden.nl

https://www.zadkine.nl/opleidingen/vakschool-schoonhoven/uurwerktechnicus-ondernemer-bol

Maurits van Hout Fotograaf

Dit verhaal verscheen eerder in vakblad Edelmetaal, editie voorjaar 2023

Uurwerkmaakster: Een leuk, creatief vak

Bij Belle Heure in Zeist kan Lisa Rudzki alles doen wat ze leuk vindt: repareren van moderne en vintage horloges en klokken, zelf onderdelen maken, glas slijpen of kasten en banden polijsten. Ze vindt het fantastisch dat ze niet hoeft te kiezen.

Foto Maurits van Hout

“Omdat ik met mijn handen werk, was beheersing van de taal geen eerste vereiste voor een baan. Voor mijn man’s werk gold dat wel. Dus verhuisde ik in 2000 van Denemarken naar Nederland. Al heel snel kon ik aan de slag bij Belle Heure, het bedrijf van Hans Beelaerts van Blokland. In het begin moest ik natuurlijk de werkplaats leren kennen. Waar ligt en staat alles, hoe doe jij dat hier? Maar ik hoefde geen enkel compromis te sluiten in hoe ik wil werken. Hans neemt de tijd om het goed te doen. Zoals het hoort. Hier wordt niets afgeraffeld.

Echt maken

Belle Heure is een van de weinige Nederlandse bedrijven die alle merken van de Swatchgroep mag repareren. Daar krijgen we dus ook onderdelen voor. Horloges repareren waar geen organisatie achter zit is veel lastiger. Onderdelen vinden is vaak zoeken naar een speld in een hooiberg, waardoor een reparatie weken kan duren. Dan is het lekker om weer te werken aan een grote klok. Ik houd van de uitdaging om iets dat slecht gerepareerd is te herstellen in de oude glorie. Van een stuk messing een werkend onderdeel maken, in de stijl die hoort bij de leeftijd van de klok.

Proeven

Ik ben opgeleid aan de enige Deense school voor uurwerkmaken, in Ringsted. In 1996 studeerde ik nog milieukunde. Terwijl ik steeds een belangrijk examen zat uit te stellen, las ik in de krant een artikel over een uurwerkmaakster. Ze vertelde heel enthousiast wat een leuk, creatief vak ze had. Die zomer organiseerde de school een gratis kennismakingsweek om leerlingen te werven. Ik wilde wel eens proeven wat het was. Na die week ben ik gebleven. De universiteit heb ik afgebeld.

Stipendium

Denemarken heeft een vorm van het meester-gezelsysteem. Vier jaar lang heb je afwisselend een periode les en een periode praktijk bij een leermeester. De opleiding heeft een campus, waar we tijdens de lesperiodes konden wonen en zelfs ’s avonds gebruik mochten maken van de lokalen. Onze klas was klein, met maar twaalf leerlingen. In 1999 werd ik gekozen tot beste leerling van het jaar. Het bijbehorende cadeau was een beurs voor drie weken snuffelstages in Zwitserland. Met vijf winnaars uit verschillende landen bezochten we de ateliers van allerlei merken, zaten er aan de werkbank en kregen veel goede tips. Geweldig!

In Zwitserland is heel veel interessant en goed betaald werk voor uurwerkmakers. Ik heb mijn uitdaging gevonden in Nederland, maar als je ambitieus bent, van techniek houdt en zin hebt in avontuur, is dat een mooi perspectief.”

home

Dit verhaal verscheen eerder in het vakblad Edelmetaal

FGU-skolen i Ringsted

Het Gezel-Meester Systeem

Maurits van Hout Fotograaf

‘Horlogemaken voelt niet als werken’

foto Maurits van Hout

Twee middagen en de hele zaterdag is ze verkoopster in de horlogespeciaalzaak van haar vader Ruud. De rest van de tijd repareert Shannon Kuiper horloges. Die zesdaagse werkweek is voor haar geen enkel probleem. Horlogemaken is nu eenmaal haar grootste hobby.

“Lekker een horloge uit elkaar halen, tot de laatste schroef. Ingedroogde oliën en vetten weghalen, helemaal schoonmaken, waar nodig onderdelen vervangen. Daarna weer in elkaar zetten en, als de klant erom vraagt, de kast polijsten en de band opknappen. Ik vind het héél bevredigend.

Dit ambacht mag wel meer in de picture staan. Voor horloge- en klokkenmakers is er altijd werk genoeg. Ik snap dat als niemand in je omgeving dit doet, je niet zomaar op het idee komt dat het een leuk beroep is. Daarom mogen geïnteresseerde jongeren altijd een middag bij ons meekijken. Zelf ben ik er vanaf mijn jeugd vertrouwd mee, dank zij ons atelier aan huis.

Sociaal bezig

Dat ik ooit een eigen zaak wilde stond voor mij vast. Ik dacht dat dat in de horeca zou zijn, maar na een jaar bij de studie horecamanagement vond ik dat toch niet interessant genoeg. Sociaal maatschappelijke dienstverlening leek me beter te passen. En toch ben ik na vier jaar studie wéér overgestapt, nu naar horlogemaken. Dat vond papa natuurlijk hartstikke leuk! De avondopleiding in Schoonhoven ging dat jaar niet door vanwege een tekort aan inschrijvingen. Daarom koos ik voor het Technicum in Antwerpen.  

Franse vaktermen

Het is een school zonder brugjaar, zodat ik meteen begon met horlogemaken. In een klasje van zeven mensen, dat was bijna privéonderwijs. Drie jaar lang woonde ik door de week in Antwerpen en stond elke zaterdag in onze winkel Clockwise in Hellevoetsluis. Thuis had ik al veel geleerd over zak- en automatische horloges. Op school leerde ik de basis tot aan de gecompliceerde uurwerken, waaronder het herstellen van chronografen. We kregen ook een speciale cursus Rolexreparatie, met strenge controles door horlogemakers van Rolex zelf. Mijn stages deed ik bij Omega, Breitling en SchaapCitroen. Grappig: ik gebruik nog steeds af en toe Franse vaktermen. Dan zeg ik tige in plaats van kroonstift, of bascule in plaats van hebel.

Nee zeggen

In 2020 haalde ik mijn diploma en ging bij mijn vader in loondienst. Een jaar geleden ben ik ZZP’er geworden, zodat ik verschillende opdrachten kan aannemen en het vak verder ontdekken.  Ik werk ook nog  steeds voor Clockwise, en uiteindelijk wil ik de zaak overnemen. Intussen spaar ik voor mijn eigen apparatuur. Kort geleden heb ik een nieuwe schoonmaakmachine gekocht, en het volgende op mijn verlanglijstje is een professionele waterdichttester. Voor jezelf werken betekent dat je qua reparatie àlles doet. Ik wil altijd iedereen tevreden houden, maar soms kost iets gewoon teveel tijd. Dus wat ik nog wel wil leren is nee zeggen.”

Instagram:  shanwatchmaker

http://www.mauritsvanhout.nl

https://delondenstraat.be/

https://www.zadkine.nl/locaties/schoonhoven-mr-kesperstraat-10

Dit verhaal verscheen eerder in Edelmetaal, het vakblad van de Federatie Goud en Zilver

Toch weer klokken op de Domtoren

De klokken op de Utrechtse Domtoren zijn de komende jaren onzichtbaar, omdat het gebouw voor renovatie volledig in de steigers staat. Dankzij voormalig Utrechter Marco van den Eventuin is de tijd nu toch weer aan alle vier de zijden af te lezen.

“Ik wilde dit zó graag doen! Ik woon tegenwoordig in Brabant, maar ben van origine een Utrechter. Veel Utrechters misten hun vertrouwde blik op de torenklokken. Daarom besloot de gemeente om voor zolang de renovatie duurt  een oplossing te zoeken, en vorig jaar kreeg ik de opdracht om vier tijdelijke klokken te plaatsen op de Domtoren. Het is een enorme eer, en natuurlijk mooie reclame voor mijn bedrijf Kloksgewijs, waarmee ik in heel Nederland grote klokken plaats en onderhoud.

Geboorteklok

Ik was altijd al geïnteresseerd in ondernemen, maar had mijn niche nog niet gevonden. Tot mijn vrouw en ik als kraamcadeau voor ons eerste kind een geboorteklok kregen. Op de plaats van de wijzerplaat zat een print van het geboortekaartje. Ik vond het leuk en bijzonder en ging ze op mijn zolderkamer zelf ook maken. Eerst verkocht ik die geboorteklokken in mijn kennissenkring, zo’n tien per jaar. Vanaf dat ik een website had werden het er tien per maand.

Ja dat kan

Ik ben een praktijkman, technisch aangelegd en gewend om dingen strak te organiseren. Met een achtergrond in bouwkunde en weg- en waterbouwkunde werd ik projectleider in de standbouw. Tegenwoordig  ben ik zowel bouwkundig projectleider bij het UMC Utrecht als eigenaar van Kloksgewijs. Ik heb geleerd om eerst te zeggen: ‘Ja, dat kan’, en dan vind ik altijd een oplossing

De eerste

In 2010 wilde de gemeente Heerhugowaard voor de hal van het gemeentehuis een muurklok met een doorsnee van 2.35 meter. Het moest een cirkel van twaalf sterren zijn, het symbool van de Europese unie. Met mijn kennis van standbouw kon ik hen adviseren. Het was een opdracht van 10.000 Euro, die ik moest voorfinancieren van mijn spaargeld. Maar ik dacht: ‘dat kan ik’, en zocht net zo lang tot ik een onderneming vond die de klok kon maken.

Luid- en LEDklokken

De volgende opdracht was een gevelklok van 2.50 meter doorsnee voor het appartementencomplex Lemaire in Amersfoort. Daarna realiseerde ik een klok van 3.35 meter voor het stadsdeelkantoor Zuidoost in Amsterdam. Op een gegeven moment ging ik ook luidklokken en grote LED-klokken leveren.

BMW

Ik doe nooit concessies aan kwaliteit, daar word ik ongelukkig van. Wanneer je het zou willen vergelijken met een auto zeg ik: ik lever vanaf het niveau BMW/Mercedes tot en met Rolls Royce. Ik ben de organisator en de monteur. Het is belangrijk om dat zelf te doen. Zo houd ik feeling met de opdrachtgever en met wat er gebeurt bij plaatsing en montage. Bij grote klussen krijg ik hulp van een heel handige freelancer, die blijft tot het helemaal goed is. Als het om elektrische uurwerken gaat, kunnen we samen alles oplossen.

Inkoopsprijs

Voor de Domtoren plaatsten we in het steigerframe vier spandoeken met een print van de oorspronkelijke wijzerplaat. Voor het motoruurwerk zijn wat extra stangen gemaakt. De moederklok hangt in de Domtoren, de wijzers zitten vast op de as. Ze zijn respectievelijk 1.42 meter en 2.12 meter en gemaakt van RVS met bladgoud. Mijn eigen uren heb ik niet gerekend, en ik heb de beste spullen geleverd tegen inkoopsprijs. Die klokken slijten niet, dus kunnen ze na vijf jaar zelfs doorverkocht worden. Ik heb hier helemaal niks aan verdiend, maar op dit moment beschouw ik het als de kroon op mijn werk. De volgende is misschien de Notre Dame in Parijs. Ze mogen me altijd even bellen!”

http://www.kloksgewijs.nl

https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/3731863/domtoren-krijgt-wijzerplaten-terug-ik-zou-zeker-gaan-kijken

https://www.nu.nl/binnenland/6311800/domtoren-in-utrecht-krijgt-na-vijf-jaar-eindelijk-wijzerplaten-terug.html?referrer=https%3A%2F%2Fduckduckgo.com%2F

Dit verhaal verscheen in het AD van 29 juli 2020, regionale editie Utrecht.

Lemaire

Home

Klokken

https://erfgoed.utrecht.nl/verhalen/domtoren/luidklokken-domtoren/

Foto’s: Domtoren in Utrecht krijgt wijzerplaten terug

https://nos.nl/artikel/2519461-utrechtse-domtoren-krijgt-opgeknapte-wijzerplaten-na-vijf-jaar-terug

https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/3732730/zo-werden-wijzerplaten-de-dom-op-getakeld-spectaculair